Γιαννιτσού, οικισμός (υψόμ. 430 μ.) του νομού Φθιώτιδας. Δοιηκητικά ανοίκει στον Δήμο Μακρακώμης και έχει 454 κατοίκους (2001).

Ιστορικά Στοιχεία

Από εδώ οι Αιτωλοί το 198 π.Χ, αφού κατάλαβαν τις Σπερχειές και τη Μακρακώμη με τα ισχυρά τείχη της, δια μέσου του ορεινού όγκου της Γιαννιτσούς πέρασαν τα στρατεύματά τους για να καταλάβουν τη Δολοπία. Ο Ξέρξης όπως και άλλα βαρβαρικά φύλα έκαναν χρήση αυτού του περάσματος.

Η Γιαννιτσού, παλαιά και νέα, όχι μόνο δεν έμειναν αμέτοχες στον ξεσηκωμό του 1821, αλλά η συμμετοχή των παλικαριών τους ήταν καθολική και πολέμησαν σε όλα τα μέρη της επαναστατημένης Ελλάδας.

Από την πατρώα τους γη τη Ρούμελη, στο Καρπενήσι, στο Κρεμμύδι, στο Μεσολόγγι, στο Παλαιόκαστρο και στο Νεόκαστρο του Ναυαρίνου και μέχρι το Ρίβιο, την Αράχωβα, τη Θήβα, τη Λειβαδιά και την Αθήνα, παντού έδωσαν το παρών για την πατρίδα. Τα ονόματα των αγωνιστών του χωριού που έχω καταχωρισμένα είναι 137 από τους οποίους 120 είναι γηγενών Γιαννιτσωτών και 17 Ασπρροποταμιτών που δήλωναν κάτοικοι Γιαννιτσούς.

Στο χώρο της Γιαννιτσούς την περίοδο 1821-1833 αλλά και μετέπειτα, έγιναν πολλές μάχες. Κυριότερες από αυτές ήταν του 1821, όταν οι Ευρυτάνες καπεταναίοι ( οι Γιολδασαίοι ) νίκησαν τους τούρκους στην Κονιαρόβρυση της Ρεντίνας, και θέλησαν να ενισχύσουν τους Ρουμελιώτες συντρόφους τους συγκρούσθηκαν με τον Μπαϊράμ Πασά στην περιοχή.

Σε αυτή τη μάχη τα πιο πολλά ονόματα αγωνιστών που έλαβαν μέρος, είναι από την Ευρυτανία και μεταξύ αυτών 2 από την Γιαννιτσού: του Κων/νου Βαρβάτου και του Βασίλη Ποταμιά.

Άλλη μεγάλη μάχη έγινε το 1824 όταν τα ελληνικά στρατεύματα πήραν εντολή να κάψουν την Π. Γιαννιτσού γιατί οι τούρκοι είχαν πάντα στρατό εκεί.

Μεγάλες ήταν οι μάχες και του 1826 αλλά κυρίως του 1833.

Η αφορμή δόθηκε τότε από τους Τούρκους οι οποίοι αρνούνταν να εφαρμόσουν τις συμφωνίες που υπέγραψαν για την αναγνώριση των συνόρων και με τις επιδρομές τους καταδυνάστευαν τους κατοίκους της οροθετικής γραμμής.

Δόθηκε εντολή για κατάληψη αυτών των εδαφών με το παρακάτω Β.Δ «περί καταλήψεως Αττικής, Φθιώτιδας, Ευβοίας, και λοιπών μερών κατά την οροθετική γραμμήν» Φ.Ε.Κ 2/22-2-1833 και στη συνέχεια η Ελληνική Κυβέρνηση ίδρυσε μεθοριακούς σταθμούς, μέσα στα όρια του Νομού εις: Στόμιο, Σούρπη, Κλίνοβο και Άγιο Ιωάννη.

Επίσης Καλύβες αναλόγως των αναγκών εις: Ροσούλη, Μπομποκα, Λούντζα και Αρκοδοπούρνι.

Στρατώνες εις: Δρίστυλα, Σάββα Βρύση, Σάβα χωριό, Μονή Αντινισας μέσα, Δεβέν Αγά, χωρίον Φούρκα, Δερβέν Καρυά, Κούρνοβο, Μοχλούκα, Δραμπάλα, Γιαννιντζού, Φτελιά, Ροβολιάρι, και Καλύβα εις Λάπατα. (Υπάρχει ακόμα υλικό προς διερεύνηση).

Υπάρχουν στα χέρια μου τέσσαρες συμβολαιογραφικές πράξεις, ανάθεσης επισκευής και συντήρησης των στρατώνων αυτών σε διάφορους εργολάβους, που έχουν συνταχθεί από τους Συμβολαιογράφους Λαμίας, Αλεξανδρου Χατσίσκου και Θεοδώρου Δυοβουνιώτη, των ετών 1853,1854 και 1862, 1863 αντίστοιχα και περιλαμβάνουν κατά καιρούς, όλες τις παραπάνω στρατώνες που βρίσκονται στις αναφερόμενες θέσεις όπως και αυτή της Βαρυμπόπης:

Έχουμε επιστολές μαρτυρίες τραυματισθέντων στρατιωτών που θεραπεύτηκαν στο Νοσοκομείο της Γιαννιτσούς

Σημαντικό ήταν το Τελωνείο της Γιαννιτσούς καθώς και το υγειονομείο.

Με τη συνθήκη του Λονδίνου του 1833 και την οριστική αναγνώριση των ορίων του νεοσύστατου κράτους της Ελλάδας στο φρύδι της Όθρης, δίνονταν το δικαίωμα στους κατοίκους των όμορων περιοχών να μεταναστεύσουν προς όποια περιοχή ήθελαν, «ένθεν κακείθεν». Πολλοί κάτοικοι της Παλαιάς Γιαννιτσούς, η οποία έμεινε στο τουρκικό, αλλά και Ασπροποταμίτες πέρασαν προς την Φθιώτιδα.

Η πλειονότητα όμως από αυτούς εγκαταστάθηκε στο Γιαννιτσώτικο χώρο στα διάσπαρτα καλύβια που υπήρχαν πριν και ίδρυσαν ένα πολυπληθέστατο χωριό, το οποίο με τις αποφάσεις οργάνωσης του κράτους σε δήμους, όπως γράφεται και παραπάνω, μαζί με άλλα 10 χωριά, Βαρυμπόπη, Τσούκα, Λιτόσελο, Σκόρλια, Ροβολιάρι, Πλατύστομο, Θραψιμιώτικα Καλύβια, Βίτολη και Γιαννιτσώτικα Καλύβια, αποτέλεσαν το Δήμο Μακρακώμης και οι κάτοικοι του ονομάσθηκαν Μακρακωμίτες.

Με τους διάφορους νόμους και τα Βασιλικά διατάγματα του νεοσύστατου, μετά την απελευθέρωση του 1821, κράτους, άρχισε να οργανώνεται η τοπική αυτοδιοίκηση. Κύριος νόμος για τη δημιουργία Δήμων σε όλη την επικράτεια ήταν ο νόμος της 27-12-1833(ΦΕΚ3/10/1834

Το άρθρο 1 όριζε ότι: «Όλο το Βασίλειο της Ελλάδος θέλει διαιρεθεί σε δήμους, εκάστου δε δήμου θέλει προσδιορισθεί η περιοχή……» Με τον ίδιο νόμο άρθρο 4 όριζε ότι «….παν χωρίον έχον τουλάχιστον 300 κατοίκους δύναται να σχηματίσει ιδίαν δημοτική αρχήν». Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο χωριά που τα σπίτια τους ή τα καλύβια τους ή και οι μύλοι τους ήταν σε διάφορα σημεία κτισμένα έπρεπε να ενωθούν μεταξύ τους σε δήμο.

Η Γιαννιτσού ή τα Γιαννιτσώτικα καλύβια σε μια απογραφή του 1835 που υπάρχει στα χέρια μου είχε 117 οικογένειες και 503 κατοίκους, ενώ ο Δήμος Μακρακώμης με τα υπόλόιπα χωριά μόλις έφθανε τους 1535 κατοίκους.

Πιθανολογείται ότι το χωριό συνενώθηκε και πήρε την τελική του μορφή και ονομασία κοντά στο 1843, άλλωστε και τα πωλητήρια συμβόλαια που υπάρχουν στα χέρια μου πριν από το 1850 αναφέρουν την καταγωγή των κατοίκων από τα «Γιαννιτζωτικα Καλύβια».

Υπάρχουν επίσης στα χέρια μου εκλογικοί κατάλογοι του 1843 ( πιθανόν οι πρώτες επίσημες εκλογές του Ελληνικού κράτους;) με 120 ονόματα συμπατριωτών μας, που είχαν δικαίωμα ψήφου. Από το έγγραφο αυτό των Γενικών Αρχείων του κράτους πέραν από τα γνωστά μας και άγνωστα για μας σήμερα ονόματα, έχουμε ονόματα των δυο από τους τρεις παρέδρους που έβγαζε το χωριό μας τότε, του Αναγνώστη Κουτζολέλου και αγωνιστή του 1821 και του Γεωργίου Καραγκούνη. Στο ίδιο έγγραφο έχουμε τον όρκο που έδιναν τότε οι Έλληνες, οι έχοντες δικαίωμα ψήφο, μετά την λειτουργία μέσα στην εκκλησία και ενώπιον του ιερέα και του προεδρεύοντος παρέδρου.

Αυτό που ακολουθεί είναι ένα μέρος μόνο του εγγράφου που στάλθηκε στη Γενική Συνέλευση από τον πάρεδρο του χωριού και περιλαμβάνει τις υπογραφές όλων των συμμετεχόντων:

Σήμερον την Τρίτην Οκτωβρίου του 1843 συνήλθαν οι κάτοικοι εις τον Ναόν τιμώμενο υπό το όνομα Σωτήρος στο να εκλέξουν τους εκ μέρους του χωρίου εκλογείς και αναγνωρισθέντος του προσαρτημένου καταλόγου των εχόντων δικαίωμα ψήφου τη συγκατάθεση των συνελθόντων κατά τους ορισμούς του άρθρου 4 και τον από 4 Μαρτίου 1829 περί εκλογής πληρεξουσίων ( ) συνταχθέντος υπό του ιερουργήσαντος ιερέως αναγνωρισθέντων δε την από 7 Σεπτεμβρίου ε.ε προς τους έλληνες Προκηρύξεως του Υπουργικού Συμβουλίου την από 7 του ιδίου μηνός εγκυκλίου του Υπουργικού Συμβουλίου προς τους Διοικητάς του Κράτους του υπό αρ. 10049 από 4 Μαρτίου 1829 περί συγκλήσεως την εθνικήν Συνέλευσιν ψηφίσματος του Ιω. Α Καποδίστρια πότε Κυβερνήτου της ελλάδος την υπό την αυτήν ημερομηνία υπό αρ. 10050 περί εκλογής πληρεξουσίων ( ) και του υπό αρ.17 Νόμου περί εκλογής παραστατών και δοθέντος του κατά το αριθ. 5 των αυτών ο ( ) όρκον ως εξής¨ εν ονόμτι της Παναγίας και αδιαιρέτου Τριάδος, ορκίζομαι ενώπιον του θυσιασστηρίου του Θεού την αλήθειαν να μη δώσω την ψήφον μου, ούτε δια φιλίαν ούτε δια φόβον ζημίας, ούτε δι΄ ελπίδαν προσωπικού κέρδους, αλλά κατά την συνηδεισίν μου και χωρίς καμμίαν προσωποληψία.

Την ορκωμοσία την πραγματοποίησε ο ένας από τους τρεις εφημέριους της Γιαννιτσούς Αντώνιος Σακελλαρίου

Όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης αυτής της σελίδας η Εκκλησία μας δεν ήταν πάντα ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, αλλά η εκκλησία του Σωτήρος. Για το όνομα της εκκλησίας υπάρχουν και δύο διαθήκες συμπατριωτών πριν από 1852 και αναφέρουν τους διαθέτες ότι είναι της ενορίας του Σωτήρος. Το όνομα της εκκλησίας ως Άγιος Ιωάννης Θεολόγος συναντάται στα έγγραφα μετά το 1854, όπου υπάρχει και έγγραφο αγοράς από αυτήν, του 1/3 του ερειπίου μύλου της Ρούζιας,, από κάτοικο Γιαννιτσούς Δήμου Αλέξιος ή Αλέξης Δήμου και τα χρήματα τα πλήρωσε ο τότε επίτροπος της εκκλησίας Ιωάννης Μαργαρίτης.

Υπάρχουν άδειες γάμου συμπατριωτών μας από το 1834 καθώς και τα ονόματα των ιερέων της εποχής

Ο Δημ. Νάτσιος «Φθιωτικά Χρονικά» 1997 σελίδα 52 με αύξοντα. αριθμό 14 για τις ενορίες και τους εφημέριους της Επισκοπής Ζητουνίου 1835 μεταξύ άλλων γράφει: Το χωριό Γκλαβανίτσα (σημερινή Ν, Γιαννιτσού) λεγόταν και Γιαννιτσώτικά Καλύβια, είχε τρείς εφημερίους. ο κώδικας: «Όμοιον τούτου εδόθη προς τους πρεσβυτέρους Σακελλάριον Αντώνιον Κωνσταντίνου, Αθανασίου Ιωάννου και Ιωάννην Κωνσταντίνου δια την ενορίαν Γκλαβενίτζαν ήτοι Ν. Γιαννιτσού» Κώδικας 28 αριθ. πρωτοκόλλου 858/31 Δεκεμβρίου 1834.

Εκλογικοί κατάλογοι υπάρχουν επίσης, εκτός του 1843, του 1856, 1865, 1879, 1891 τόσο για το χωριό, όσο και για: Ασβέστη, Πλατύστομο, Τσούκα, Βαρυμπόπη, Μάκρυση, Γραμμένη, Αρχάνι, Σκόρλια, και για πολλά άλλα από τα γύρω χωριά. Οι κατάλογοι αυτοί μας δίνουν χρήσιμες πληροφορίας για τα παραδοσιακά ονόματα των κατοίκων αλλά και για τα επαγγέλματά τους, την ηλικία που είχαν στη συγκεκριμένη ημερομηνία καθώς και τα πατρώνυμα

Υπάρχει επιστολή του 1849 που την υπογράφουν 100 περίπου συμπατριώτες μας, προς το Βασιλιά Όθωνα, που στάλθηκε σε αυτόν με την παράκληση να μην καταργηθεί το μεταβατικό σώμα της Χωροφυλακής, λόγω της ησυχίας που έφερε αυτό το σώμα με την καταστολή της ληστείας εκείνη την συγκεκριμένη περίοδο.

Υπάρχουν επίσης στοιχεία για τη ληστεία και πληθώρα καταλόγων της περιόδου από το 1865 μέχρι το 1870 και ονόματα ληστών καταγόμενων από την περιοχή, αλλά και από άλλες περιοχές που έδρασαν στο Φθιωτικό χώρο και μάλιστα γύρω από την οροθετική γραμμή. Τα ονόματα αυτών, είναι καταχωρισμένα κατά Δήμους, καταγωγής των, όπως Μακρακώμης, Σπερχειάδας, Τυμφρηστού, Ηρακλειωτών, Λαμίας, Φαλαρών, Πτελεατών κ.ά Περιμένω κάποια περαιτέρω στοιχεία για ταυτοποίηση ορισμένων από αυτά και θα ανακοινωθούν σε εύθετο χρόνο.

Υπάρχουν στα χέρια μου ονομαστικοί κατάλογοι γεωργών του 1856 για όλη σχεδόν τη Φθιώτιδα και κυρίως για τον τότε Δήμο Μακρακώμης αλλά και με τα χωριά του κάθε Δήμου, περιλαμβανομένης και της Γιαννιτσούς.

Η επικεφαλίδα των καταλόγων αυτών περιλαμβάνει: α/α. όνομα και επώνυμο, Δήμος, χωρίον, επάγγελμα, ηλικία, ιθαγενής ή πάροικος, έγγαμος ή άγαμος, πόσα μέλη έχει έκαστος και τέλος παρατηρήσεις.

Έχουμε καταγραμμένα τα κειμήλια της εκκλησίας που αξίζουν τον κόπο της περιγραφής. Είναι χρέος των ιθυνόντων του χωριού, του Συλλόγου των απανταχού Γιαννιτσωτών, του Πολιτιστικού Συλλόγου και όλων μας να τα διατηρήσουμε ως κόρη οφθαλμού. Αυτά είναι: Το τέμπλο, το ένα από τα δύο προσκυνητάρια, ο Δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας και τα Ευαγγέλια.

Το τέμπλο φιλοτεχνήθηκε από Ηπειρώτες τεχνίτες που τα ονόματα και η ημερομηνία είναι χαραγμένα πάνω από τη δεξιά και αριστερή βοηθητική θύρα του ιερού, γράφει: Αποπερατώθηκε Σκαλιστικά, εργασία παρετων:Κων/νου Μητσώρου, Γεωργίου Μηλιώτου και Κων/νου Καισαρώτη και η ημερομηνία αντίστοιχα 1883/ 20 Σεπτεμβρίου.

Κάνω έκκληση προς τις Δημοτικές, και Κοινοτικές Αρχές και στους κληρονόμους του Παρνασσού Γιωτόπουλου να συναινέσουν στην κήρυξη διατηρητέου του ιστορικού κτηρίου, μνημείο του χωριού. Το οποίο κάτω από την εγκατάλειψη θα καταρεύσει .

Χρήσιμες πληροφορίες μας δίνουν επίσης η πληθώρα των πωλητηρίων, δανειστικών, διαθηκών και προικοσυμφώνων συμβολαίων, που βρίσκονται στα χέρια μου, τα οποία πέραν από το ουσιαστικό κοινωνικό ενδιαφέρον που έχουν μας δείχνουν το πώς οργάνωναν τη ζωή τους οι παππούδες μας και μας φέρνουν στη θύμησή μας γνωστά και άγνωστα τοπωνύμια του χωριού μας.

Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των λιβαδιών, κτημάτων και μύλων παρουσιάζει, ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι τόσο για τα κτήματα του χωριού, όσο για τα γύρω χωριά, όπως , Πλατύστομο, Αρχάνι, Γραμμένη, Μάκρυση, Βαρυμπόπη, Αγά, Καστανιά, Παλαιοβράχα κ.α. Για το Πλατύστομο υπάρχουν πολλά έγγραφα για την τύχη των κτημάτων του Χωριού τους (Λιβάδι Πλατύστομου) και απορριπτικό έγγραφο της Γενικής Γραμματείας της Επικράτειας, για την αγορά τους από τους κατοίκους, επειδή αυτά αγοράσθηκαν από το κράτος και έγιναν Εθνικά κτήματα.